تأمین مالی جمعی  که ترجمه فارسی "crowdfunding" است . مفهوم جدیدی است که توجه بسیاری از محققین را در طی چندسال گذشته جلب کرده است. ممکن است در برخی منابع نیز سرمایه گذاری جمعی نامید‌ه شود.

روشی است که در آن سرمایه موردنیاز برای تأمین مالی یک کسب و کار از پس‌اندازهای خرد گردآوری می‌شود , در واقع گونه ای از جمع سپاری در حوزه تامين مالی كسب و كارهای نوپا و ايده های نوآورانه می باشد  . اساس آن مبتنی بر "فراخوان باز" و "جمعيت" بوده و "خرد جمعی" است كه در تصميم گيری ها عمل می كند. . آغاز دوره ی بلوغ تامين مالی جمعی حاصل بهره گيری از پتانسيل شبكه اينترنت و ارتباطات آنلاين بود كه سبب ايجاد شتاب فزاينده ای در تكامل آن شد. 

در فضای تامين مالی جمعی، شرایط مشاركت برای عموم مردم به نحوی فراهم شده که آن ها از وضعيت معمول و سنتی خويش تحت عنوان يك مصرف كننده صرف فراتر رفته و با مشاركت در تامين سرمايه حتی به مقدار اندک و همچنين پذيرش نتایج موفقيت يا عدم موفقيت سرمايه گذاری، در راستای توليد و ترويج خدمت يا محصولی كه خرد جمعی آن را تاييد كرده است، نقشی اثربخش ايفا كنند.

این مشارکت جمعی از طریق سکوهای عاملین دارای مجوز تأمین مالی جمعی از فرابورس و سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌پذیرد

امروزه تأمین مالی جمعی به یک کانال جدید و معروف مالی در جهان تبدیل شده است. مطابق با دستورالعمل مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار، تامین مالی جمعی بر مبنای مدل مشارکت بوده و تأمین مالی کننده در سود و زیان طرح شریک است.

ساز و کار تامین مالی چگونه است ؟

پیش از اینکه سازوکار تامین ما‌لی جمعی را شرح بدهیم لازم است که با چند اصطلاح مهم تامین مالی جمعی آشنا شوید که در کل فرآیند کراد فاندینگ بسیار با آن‌ها مواجه خواهید شد.

عامل : به شخص حقوقی گفتـه می‌شود که طبق الزامات دستورالعمل مذکور، اقدام به تامین ما‌لی جمعی برای متقاضی می‌کند.

متقاضی : به شخص حقوقی گفتـه می‌شود که به منظور تامین منابع مالی برای طرح، پروژه یا فعالیت مشخص، به عامل مراجعـه می‌کند.

طرح : به فعالیتی می‌گویند که متقاضی برای انجام آن، اقدام به تامین مالی جمعی می‌کند.

گواهی شراکت : ورقه بهاداری است که در تامین ما‌لی جمعی به صورت الکترونیکی منتشر می شود و از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار معاف است.

چک لیست تامین مالی جمعی از طریق سکوهای دارای مجوز فرابورس

- ارائه طرح توسط متقاضی به سکو جهت ارزیابی و تامین مالی

- بررسی مستندات اجرایی و توانایی اجرای طرح

- انجام استعلام‌های مربوطه توسط سکو

- دریافت وثایق و تضامین لازم از متقاضی و عقد قرارداد

- نمایش طرح بر روی سکو و آغاز دوره سرمایه‌پذیری و جمع‌آوری وجوه سرمایه‌گذاران برای طرح توسط سکو

- ارسال طرح به فرابورس و دریافت نماد انتشار برای طرح توسط سکو

- واریز سرمایه سرمایه‌گذاران به حساب متقاضی در صورت موفقیت تامین مالی

انواع تامین مالی جمعی

همانطور که هر تامین مالی انواع مختلفی دارد، تامین مالی جمعی نیز در انواع مختلفی وجود دارد که در این بخش 4 نوع آن آورد‌ه شد‌ه است.

1- تامین مالی مبتنی بر اهدا : طرح هایی که جنبه خیریه و بشر دوستانه دارند در این دسته قرار می گیرند و بازپرداخت مالی به مشارکت کنندگان وجود ندارد.

2- تامین مالی مبتنی بر پاداش : مشارکت کنندگان در طرح ها عموما پاداش یا خدمتی مشابه با طرح مورد نظر دریافت می کنند. به عنوان مثال اهدای آلبوم موسیقی با امضای هنرمند برای مشارکت کنندگان در طرح تامین مالی تهیه آلبوم.

3- تامین مالی مبتنی بر سهام : در این روش به ازای مشارکت افراد، درصدی از سهام پروژه کسب و کار یا طرح به سرمایه گذاران تعلق می‌گیرد. در برخی از مواقع حق رای در مجمع عمومی یا دریافت سود سهام و … نیز جایگزین آن می شود. سرمایه گذاری در اینگونه روش های تامین مالی به مراتب ریسک بیشتری دارد که البته احتمال بازدهی جذاب نیز وجود دارد.

4- تامین مالی مبتنی بر قرض (وام) : در این روش مبالغ به عنوان قرض از مشارکت کنندگان دریافت می شود و در طرح سرمایه گذاری می شود. سپس اصل مبالغ به همراه بهره آن (در برخی مواقع ممکن است بدون بهره باشد) به سرمایه گذاران پرداخت می شود.

نکته حائز اهمیت این است که در حال حاضر بیشتر طرح های تامین مالی جمعی موجود بر روی سکوها تقریبا از نوع چهارم و مبتنی بر مشارکت می باشند. این بدین معنی است که سرمایه گذاران در سود و زیان طرح شریک هستند. بنابراین ریسک زیان دهی طرح نیز وجود دارد اما با تضامینی که عامل از متقاضی دریافت می کند در برخی طرح ها ریسک موجود به حداقل ترین حالت ممکن نزدیک است. سرمایه گذاران می توانند شرایط طرح ها و میزان سود هر کدام را مشاهده نمایند و از میان طرح های تامین مالی جمعی انتخاب نمایند.

مزایا و معایب تامین مالی جمعی

مسلما هرکدام از روش‌های تامین مالی مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

مزایای تامین مالی جمعی

این مزایا هم شامل حال سرمایه گذاران و هم متقاضیان تامین مالی جمعی می شود که شامل:

1- امکان تامین مالی برای شرکتهای کوچک و متوسط و حتی استارتاپ ها
2- بازاریابی کم هزینه برای متقاضیان طرح های تامین مالی
3- سرعت بالاتر در تامین مالی و هزینه کمتر نسبت به عموم روشهای تامین مالی
4- بازدهی بالاتر برای سرمایه گذاران نسبت به بانک و برخی دیگر از سرمایه‌گذاریها
5- امکان انتخاب طرح مورد نظر نسبت به صندوق های VC
6- نظارت بر حسن اجرای طرح ها توسط نهادهای مالی، شفافیت و کارآمدی

معایب یا ریسک های تامین مالی جمعی

به فراخور شرایط هر روش تامین مالی، می‌توان انتظار وجود ریسک‌هایی در آن داشت. خوب است هر سرمایه گذار یا متقاضی نسبت به این ریسک‌ها آگاهی کامل داشته باشد. در حال حاضر تامین مالی جمعی در ایران از نوع مشارکت است. بدین معنی است که سرمایه گذاران در سود و زیان طرح شریک هستند. شاید از این مطلب اینطور برداشت شود که ریسک این قبیل سرمایه گذاری‌ها بسیار زیاد است و امکان از دست رفتن سرمایه وجود دارد.

وجود نهادهای مالی خبره و دیگر نهادهای عامل و نظارت در اجرای اینگونه طرح‌ها، باعث می‌شود ریسک این سرمایه‌گذاری‌ها به حداقل ممکن برسد. همچنین دریافت وثایق قابل اتکا از شرکت‌ها و تولیدکنندگان به منظور اطمینان بیشتر نیز پیش‌بینی شد‌ه است.

بنابراین توصیه می شود در انتخاب عامل تامین مالی جمعی و طرح مورد نظر توجه زیادی داشته باشید.